Tags
Babet te Winkel, condoleance, condoleancekaarten, Manu Keirse, Marlon Doomen, Megan Devine, rouw, rouwen, rouwpost, rouwwoordenboek, verlies, Verlieskaarten, Verlieskunst, verliezen
Na verschillende verliezen in hun persoonlijke levens besloten Marlon Doomen en Babet te Winkel dat het tijd was voor actie. Ze bundelden hun krachten en richtten Verlieskunst op. Samen zijn ze op een missie om een nieuwe beeldtaal te creëren voor verlies. Dat doen ze onder andere door middel van Verlieskaarten: een alternatief voor de traditionele condoleancekaarten.
Verlieskunst
Acht jaar geleden verloor Babet haar moeder. Zij was toen twintig jaar. Ze herinnert zich dat ze zich enorm gesteund voelde door alle mensen die haar toen een kaart stuurden. Tegelijkertijd realiseerde ze zich: dit kan troostrijker! Want wat haar opviel was dat condoleancekaarten eigenlijk heel onpersoonlijk, afstandelijk, kil en cliché zijn. Wat jammer dat er niet iets persoonlijkers is en iets liefdevollers bestaat, dacht ze vaak.
Het heeft haar vele jaren, bezinning, lezen en doorleving gekost om tot een punt te komen dat ze daar een bijdrage aan wilde (en kon!) leveren. Toen ze hier met Marlon over sprak, klikte het in elkaar. Marlon liep al langere tijd rond met het idee om iets met rouw en verlies te doen. Het idee om condoleancekaarten te gaan ontwerpen ontstond nadat haar schoonouders kort na elkaar kwamen te overlijden. Zoveel kaarten op de deurmat, maar vaak met afbeeldingen en teksten die niet passend voelden. Toen de beste vriendin van Marlon vorig jaar overleed en ze dezelfde kaarten ontving, wist ze: het is tijd, dit kan anders. Om er daadwerkelijk mee aan de slag te gaan, is heel confronterend. Gelukkig hadden Babet en Marlon hetzelfde idee. Want heftige dingen samen doen, is toch net wat makkelijker. Samen kwamen ze op het idee voor Verlieskaarten: een troostrijk alternatief voor traditionele condoleancekaarten.
Samen bouwen we een wereld die beter in staat is verdriet te dragen en maken we ruimte voor allerlei verliezen – want het leven is er vol van.
Verlieskunst
Verlieskaarten
Verlieskaarten zijn een reeks kaarten om te troosten en ruimte te geven aan verlies. Het zijn niet alleen kaarten die je alleen kort na een overlijden kunt sturen (het klassieke condoleancekaartmoment), maar juist ook voor een verlies dat langer geleden is en andere verliezen. Zoals bijvoorbeeld een anticiperend verlies, een relatie die uitgaat of het verlies van gezondheid. Er zijn nu twaalf verschillende Verlieskaarten te koop in de webwinkel. Babet en Marlon zijn daarnaast druk om de kaarten ook in fysieke winkels aan te bieden.
Sommige verliezen zijn subtieler, minder sociaal erkend, meer verborgen. Een relatie die afbreekt. Echtscheiding of mensen die een leven lang blijven hangen in een verziekte relatie. Kinderen en ouders die geen contact meer hebben. Grootouders die hun kleinkinderen niet meer zien. Mensen die elkaar verliezen door voortschrijdende dementie. De diagnose van een levensbedreigende ziekte. Leven met een verlies dat nooit eindigt, zoals een gezinslid met een psychische ziekte, een partner die verslaafd is aan drugs of alcohol of een kind met blijvende beperkingen. Je werk verliezen of een permanent gebrek aan waardering en gespannen relaties op het werk. Je woning moeten verlaten om in een woonzorgcentrum te gaan wonen. Dat zijn allemaal verliezen die niet per se als verliezen worden gezien. Als je denkt aan verlies, denk je misschien automatisch aan iets of iemand die je verliest in je uiterlijke wereld. Maar er zijn ook verliezen die intern zijn, waarbij er iets sterft binnen in je. Het verandert je zelfbeeld. Je rouwt om iets dat je nooit hebt kunnen integreren, omdat je het nooit hebt mogen uiten of omdat het door anderen nooit als een rouwproces is gezien.
Manu Keirse in ‘Helpen bij verlies en verdriet’
Rouwwoordenboek
Babet en Marlon willen graag een nieuwe beeldtaal creëren voor verlies. Dat doen ze door middel van Verlieskaarten, maar er wordt ook gewerkt aan een rouwwoordenboek.
Rouw lijkt op verdwaald zijn in een land waar je de taal (nog) niet spreekt en de gebruiken nog niet kent.
Babet te Winkel
Na het overlijden van haar moeder beseft Babet dat ze haar gevoelens en ervaringen niet met bestaande woorden kan omschrijven. Daarom besluit ze om hier haar eigen woorden voor te ontwikkelen. Tijdens haar zoektocht stuit ze op The Dictionary of Obscure Sorrows van John Koenig. Hij bedenkt woorden voor ervaringen die we allemaal zouden kunnen ervaren en waarmee hij een gat in de taal opvult. Zo’n woordenboek wilde Babet ook om het landschap van rouw mee te beschrijven. Zodat ze woorden kan opzoeken om haar eigen rouwervaringen te begrijpen en vervolgens kan gebruiken als ingang om zich met anderen te kunnen verbinden. De nieuwe woorden die ze tijdens haar omzwervingen in de wereld van rouw vond, staan in het rouwwoordenboek. Een van de woorden is doorgaande rouw: ‘Doordat het leven doorgaat, gaat het verlies ook door. Het verlies moet telkens weer opnieuw een plek vinden in mijn leven dat maar doorgaat. Bijvoorbeeld bij mijlpalen. Zo was er onlangs nieuwe rouw over mijn moeders afwezigheid bij mijn afstuderen.’ En zoals er nieuwe rouw ontstaat, ontstaan er ook nieuwe woorden. Het rouwwoordenboek is dan ook work in progress.
Ruimte voor verlies
Onlangs ben ik in het boek begonnen Het is oké om je niet oké te voelen van Megan Devine. In de inleiding vertelt Megan: ‘Iedereen krijgt met rouw en verlies te maken. In perioden van intens verdriet hebben we ons allemaal onbegrepen gevoeld. We hebben ons allemaal machteloos gevoeld als we met de pijn van anderen werden geconfronteerd. Het is ons allemaal overkomen dat we niet wisten wat we moesten zeggen, omdat we weten dat woorden de dingen niet goed kunnen maken. Niemand krijgt in deze situatie wat hij wil: de rouwenden voelen zich onbegrepen, en vrienden en familie voelen zich in het aangezicht van rouw machteloos en dom. We weten dat we hulp nodig hebben, maar we weten niet goed waar we om moeten vragen. Als we proberen te helpen, maken we het voor mensen die de vreselijkste tijd van hun leven doormaken eerder erger. Onze bedoelingen komen niet goed over. Dat is niet onze schuld. We willen ons allemaal geliefd en gesteund voelen in tijden van rouw, en we willen allemaal onze dierbaren helpen. Het probleem is dat we niet geleerd hebben hoe dat moet.’
Rouwende mensen en vrienden en familie die hen probeerden te steunen brachten Megan op het spoor van het echte probleem: onze cultuur heeft ons simpelweg niet geleerd om rouw te benaderen met de vaardigheden die nodig zijn om werkelijk te helpen.
Als degene die je probeert te helpen het niet als helpend ervaart, dan is het dus niet behulpzaam. Als je écht wil helpen, probeer dan open te staan voor feedback.
Ondanks dat er niet één antwoord is, helpt het hebben van een lerende houding wel. Als we de ware aard van rouw leren begrijpen, zetten we stappen richting een hulpvaardiger, liefdevollere, meer ondersteunende cultuur. Samen kunnen we de dingen beter maken, ook al kunnen we ze niet goed maken. Samen maken we meer ruimte voor verlies.
Meer lezen?
Wil je meer lezen over rouw en verlies? In het artikelenarchief van Verlieskunst vind je verhalen, artikelen, blogs en een boekrecensie.
In ons eigen blog-archief kan je onder andere blogs vinden over het boek Hier zijn geen woorden voor en drie manieren waarop je er voor iemand kunt zijn: met een vriendelijk woord, een luisterend oor en een klein gebaar. Kort na het overlijden van mijn vader schreef ik een blog over troostpost. En Kim schreef nog niet zo lang geleden over een periode waarin zij te maken kreeg met rouw en verlies. In deze periode ontdekte zij de kracht van vragen om wat je nodig hebt.
Morgen vertel ik meer over de Verlieskaarten van Verlieskunst. Zie ik je dan weer?
Liefs,
Nienke
Natuurlijk zie je mij morgen ook weer! Verliezen, tegenslagen, rouw en de oefening daarin heb ik, net als velen, al een poosje gedaan. Maar omgaan met andermans rouw is inderdaad iets wat ik kennelijk niet bij iedereen even vanzelf doe. Toch blijkt dat het sturen van een kaartje ná de eerste periode van rouw al een heleboel kan doen. Ook ik stuur geen standaard kaartje. Maar een zelfgemaakte. Omdat ik denk dat dat beter laat zien wat ik bedoel, die standaard kaarten zijn wel mooi, maar ja…standaard.
En wat goed om te lezen dat Babet en Marlon speciaal voor verschillende soorten verlies en rouw kaarten zijn gaan maken. We hebben inderdaad niet in onze cultuur geleerd hoe dat moet, verlies, rouw en omgaan met andermans rouw en verlies. Dan is het fijn om een ‘hulp’ te hebben van een kaart. Dan heb je een soort van opstapje, om iemand te laten weten dat je aan hem of haar denkt. Maar dan je eigen woorden nog, dat is ook niet altijd makkelijk.
Ik ben benieuwd naar wat je ons morgen laat zien!
Lieve groet,
Karin
‘Natuurlijk zie je mij morgen ook weer.’ Dat is zo fijn, Karin! Je bent zo’n trouwe lezer. Soms is het best een beetje eng om dit soort blogposts online te gooien. Reacties als de jouwe geven dan moed en vertrouwen. En ik wil je dat nogmaals laten weten… Het is heel fijn te weten dat je onze blogs leest en dat je tijd en moeite neemt om een reactie achter te laten. Dankjewel!
Je schrijft: ‘ Verliezen, tegenslagen, rouw en de oefening daarin heb ik, net als velen, al een poosje gedaan. Maar omgaan met andermans rouw is inderdaad iets wat ik kennelijk niet bij iedereen even vanzelf doe.’ De laatste jaren heb ik zelf ook heel wat verliezen, tegenslag en rouw beleefd. Daar kon ik veelal op meedeinen en voelen wat voor mijzelf goed én niet goed voelde. Maar omgaan met andermans rouw was andere koek. Dat was vaak ook vallen, falen en heeft ook weleens voor een gebroken hart gezorgd. Dat is eigenlijk onvermijdelijk. Het ís ook moeilijk. En toch… en toch! Tegelijkertijd kan iets kleins als een kaartje al zoveel doen. Het is steeds weer zoeken. Er is niet één antwoord op.
Voor mij als rouwende is het alleen al fijn om te weten dat dit soort kaarten bestaan. Het is simpelweg het tastbare bewijs dat de bijbehorende gevoelens en emoties er mogen zijn. En deze kaarten zijn inderdaad ook een fijn opstapje, een handreiking en handvat. Babet en Marlon zeggen daarover: ‘Omdat je het wel zelf, maar niet alleen hoeft te doen.’ Dat is voelbaar. Daarom vind ik de Verlieskaarten ook zo mooi. Fijn dat te kunnen delen!
Lieve groetjes,
Nienke
wat belangrijk en mooi, deze aandacht en woorden over rouwen. zodat we wat meer kunnen stilstaan bij elkaar. ….. rouwen en aandacht krijgen / geven. elk woord van liefde is zo mooi. en dat het niet tijdgebonden is, is ook zo belangrijk. rouwen kan lang duren, en misschien zelfs een leven lang. aandacht geven als iemand rouwt, het hoeft niet over het rouwen te gaan. als je niet weet wat te zeggen, is een lieve extra vorm van aandacht ook zo fijn. en het gevoel dat je het mag zeggen, dat het met liefde ontvangen wordt…..ontelbare keren. dat niemand zucht wanneer je je verdriet laat zien, vertelt, al is het maar met één zin. we kennen het allemaal inderdaad. ooit kreeg ik na het overlijden van mijn vader post, met extra woorden. ik weet nog hoe ik heel heel lang daarna, bij pijn, er voor ging zitten en dat stapeltje kaarten steeds weer las. het verzachtte. de pijn werd gezien. zo mooi dat je dat kunt geven aan iemand. er zijn veel soorten van rouwen, ja. sommige beschouwen we niet als zodanig van die ander….dus duidelijk zijn , jijzelf, uitleggen, zodat ook die ander weet wat je doormaakt…..
Ja, Anke. Heel belangrijk en mooi. Wat zou het een verschil maken als we meer kunnen stilstaan bij en met elkaar. Dat er ruimte komt en aandacht geschonken wordt aan rouw en verlies. Ik denk aan deze tekst als ik aan rouwen denk:
“Grief, I’ve learned, is really just love. It’s all the love you want to give, but cannot. All that unspent love gathers up in the corners of your eyes, the lump in your throat, and in that hollow part of your chest. Grief is just love with no place to go.”
Het gaat allemaal over liefde.
Jij beschrijft het zo goed in jouw reactie. Een zucht of een blik kan al als afwijzing voelen en een deur vlak voor je neus keihard dichtgooien. Manu Keirse (ik zal je een artikel sturen) mijdt het woord verwerking. Na vijftig jaar luisteren naar mensen die in verdriet zijn weet hij dat er geen sprake is van verwerking. Vroeger gebruikte hij de term ‘verwerking’ wel, maar nu heeft hij het over ‘rouwoverleving’. Omdat je op den duur leert leven met verlies, maar de pijn kan rauw en hevig terugkomen. Rouwen duurt echt een leven lang. Al zal het er misschien anders uit gaan zien of even minder aanwezig zijn.
Het zal altijd ruimte, aandacht en liefde nodig hebben. Zo mooi ook dat je benoemt dat die aandacht niet altijd over rouwen hoeft te gaan. Het hoeft zeker niet altijd ‘huilie huilie’ te zijn! Het uitspreken van een naam van een overledene geeft soms alleen al het gevoel dat iemand en het gemis ook nog bij anderen leeft.
Ohhh zo herkenbaar! De kracht van een kaartje. Het tastbare bewijs dat iemand aan je denkt. Woorden die je keer op keer kunt lezen en erbij kan pakken op de momenten dat je ze nodig hebt. Hoeveel troost zo’n stukje papier je kan geven.
Als verlies en rouw meer ruimte krijgen en we er samen woorden aan kunnen geven, kunnen we het delen en duidelijker zijn. Geloof dat dát iets is waar we met zijn alleen aan moeten werken. Babet en Marlon zeggen daarover: ‘omdat je het wel zelf, maar niet alleen hoeft te doen.’ Sámen moeten we het doen.
Dankjewel voor je reactie, Anke!
Lieve groetjes,
Nienke
Dankjewel Ploenkie!
Jij ook, Ploenk!
Pingback: Verlieskaarten - Postfabriek