Remco Campert en Kees van Kooten kennen elkaar al vijfenvijftig jaar. Al die tijd hebben zij heel veel samen opgetrokken. Ook stuurden zij honderden brieven, ansichtkaarten en plakwerkjes over en weer, maar nooit eerder voerden zij een serieuze correspondentie. Totdat Campert een brief schrijft naar Van Kooten en een voorstel doet.

Aan elkaar

Bijna een jaar geleden kondigt Remco Campert aan dat hij stopt met schrijven. Dat stond in verschillende kranten. Maar kort voor die aankondiging schrijft hij ook een brief naar Van Kooten en doet een voorstel.

Ik wil je voorstellen om samen een boek te schrijven. We zijn vrij om te schrijven wat we willen. Ik bedoel, we hoeven niet in te haken op iets wat de vorige schrijver schreef, al kan dat wel, als het bij ons een reactie oproept. We laten onze fantasie de vrije loop. Wel moet er de noodzaak van het schrijven in zitten. Zonder elkaar zouden we het niet geschreven hebben. Voel je er iets voor? Beschouw dan het door mij geschrevene als begin. En antwoord me snel.

En dit wordt het begin van een prachtige briefwisseling. De brieven die de twee vrienden elkaar in het afgelopen jaar schreven, zijn gebundeld in het boek Aanelkaar. 

Aan tafel bij DWDD

Aan tafel bij De Wereld Draait Door zegt Campert onder andere “Opeens ermee ophouden is natuurlijk waanzin!” en “Zolang ik schrijf, ga ik niet dood”. Ook vertelt hij dat een Belgische vrouw 114 is geworden en dat hij daar op mikt. Maar in zijn brieven schrijft hij dat hij het gevoel heeft dat hij niet meer zo lang zal leven. In het filmpje hierboven zie je hoe hij één van zijn brieven uit het boek voorleest. In die brief merkt hij een verschil op tussen het leven van zijn vriend Van Kooten en hemzelf.

Ik merk dat ik langzamerhand alleen nog maar binnenwereld heb. Uit jouw brieven blijkt dat jij veel buitenwereld hebt. Reizen in Frankrijk, het Mémoral Charles de Gaulle, etc. Mijn buitenwereld bevindt zich voornamelijk binnen in me. Die wereld bestaat uit herinneringen die ik tot voor kort moeiteloos opriep. De laatste tijd gaat dat steeds minder makkelijk.

De brieven die ze elkaar schrijven gaan over alledaagse situaties waarbij ze dromen en herinneringen delen. Van Kooten legt uit wat zo lekker is aan het schrijven van een brief: “Als je een brief krijgt zit er altijd wel een woord in waarop je kunt reageren en dat is het voordeel van zo’n correspondentie.”

Ansichten en Plakwerkjes

De twee vrienden stuurden elkaar al jarenlang grappige poststukken. “Een brief met een postzegel en een envelop, daar zijn we allebei erg van” zegt Van Kooten bij De Wereld Draait Door. In de laatste brief van het boek, als postscriptum, schrijft hij daar nog iets over.

Bij het jaarlijkse legen der laden struikelde ik een maand geleden op zo’n twintig mappen vol rare ansichtkaarten, kolderieke plakwerkjes en al dan niet van commentaar voorziene krantenknipsels. Dat was nog geen serieuze briefwisseling, maar vrolijke post die wij elkander nu en dan stuurden in de periode van 1970 tot gisteren. Vind jij het goed wanneer wij daar een vrolijke keuze uit maken, om te bewijzen dat er bij ons af en toe heus wel een lachje af kan?

Hoe die rare ansichtkaarten en kolderieke plakwerkjes er zoal uitzagen, kan je achterin het boek bekijken. Daar is een kleine selectie te zien. Toen ik het boek in handen kreeg en voor het eerst doorbladerde, was ik hierdoor blij verrast. Hiervan gaat mijn post-hart natuurlijk sneller kloppen!

Schoonheid van brieven

In de eerste brief van deze correspondentie noemt Campert één van de dingen die ik zo mooi vind aan briefwisselingen. Hij schrijft: “Zonder elkaar zouden we het niet geschreven hebben.” Als ik terugkijk op mijn eigen briefwisselingen, zie ik inderdaad wat het schrijven aan iemand met mijn eigen schrijven doet. En dat maakt het ook in mijn ogen zo ontzettend interessant.

Dit boek heb ik natuurlijk ook met mijn post-ogen zitten lezen. Ik was heel nieuwsgierig naar de brieven van deze schrijvers en wat ze door deze vorm én door elkaar geschreven hebben. Ik zat, zoals Van Kooten de manier waarop hij leest beschrijft, met een onderstrepend potloodje, zodat ik de hoogtepunten sneller terug kan vinden. En er zitten prachtige hoogtepuntjes in! Daar kom ik op terug in volgende blogs.

Al een tijdje kwam ik er niet toe je te schrijven. Ik zat in mijn stoel in de zitkamer, dacht: nu moet ik me verplaatsen naar de stoel in mijn werkkamer, maar ik kwam er dus niet toe. Eenmaal in die werkstoel zou ik moeten schrijven. Het heeft geen zin om met een leeg hoofd naar het schrijfapparaat te staren. Want wat moest ik schrijven? Ja, een brief aan jou. Maar wat moest er in die brief staan? Ik was vergeten dat je wat schrijven betreft gewoon met een eerste zin moet beginnen, dan volgt de rest vanzelf.

Het fragment hierboven is een typisch voorbeeld van wat ik zo ontzettend interessant vind aan persoonlijke brieven. Het gaat meestal om een beschrijving van het alledaagse en de belevingswereld van de schrijver. Een brief is meer dan het overbrengen van een boodschap. Brieven vragen om een andere vorm van schrijven en dat doet iets met me.

Schrijfmachine

Campert schrijft alleen zijn gedichten met een pen. Verder gebruikt hij zijn schrijfmachine, ook voor zijn brieven. Bovendien is de typemachine van Campert voor de Postfabriek extra speciaal. Want wist je dat de schrijfmachine van Ruchama een rolletje had in de verfilming van Camperts boek Het Leven is Vurukkuluk?

Nu in de winkel!

Ben je benieuwd naar het boek en wil je het zelf ook graag lezen? Het boek kost € 25 en is ook als e-Book verkrijgbaar. Vraag ernaar in je lokale boekhandel of bestel het online bij bijvoorbeeld bol.com.

Lieve groetjes,

Nienke

PS Zaterdag deelde ik een recensie van dit boek op Instagram. En ik kreeg er een leuke reactie op van Steffie: “Heb je het boek van hun beider echtgenotes ook gelezen? Het heet C’est la vie en is een heerlijke mailwisseling. Ik weet we promoten hier brievenpost maar deze is ook de moeite waard.”