Wow! 2020… wat een jaar! Kim schreef het al in ons eerste blogje van deze maand: “Het jaar waarin alles anders gaat dan anders, waarin dat wat vanzelfsprekend was en wat we onder ‘normaal’ verstonden ineens veranderde.” In dit blogje kan je lezen over Nienke’s 2020 en wat al die veranderingen voor haar betekenen.

Achter de schermen van onze vorige adventskalender is er een heleboel gebeurd. Ik zie daarbij een toneel voor me waar een voorstelling gespeeld wordt terwijl er een enorme brand in de coulissen woedt. In mijn persoonlijke blog voor onze adventskalender van 2019 kon je al lezen over één van de grote veranderingen in dat jaar: thuisdialyse. Daarover schreef ik toen: ‘We zijn ontzettend blij met onze keuze voor thuisdialyse. Maar hoe ons leven met thuisdialyse er precies uitziet, weten we nog niet. We zijn daarin verschillende uitdagingen tegengekomen en zijn nog zoekend naar een manier die echt goed past.’ Dat we de dialyses thuis konden doen was op zich heel heel fijn. Er ontstonden echter problemen die voor heel veel stress en slapeloze nachten hebben gezorgd.

Een van die problemen was een dialysekatheter die niet goed werkte. Op 19 december werd er daarom een nieuwe geplaatst. Die ingreep verliep anders dan verwacht. Er volgden verschillende ziekenhuisopnames en ritjes naar de eerste hulp. Mijn partner is heel erg ziek geweest, moest na zijn ontslag een tijdlang naar het ziekenhuis om te dialyseren en het herstel duurde lang. Het was een flinke klap voor ons beiden.

Maart

Maart was voor mij de maand waarin ik eindelijk een soort van fundering had waarop ik verder kon gaan bouwen. De ruimte waar mijn vriend en ik de laatste jaren zo hard voor hadden gewerkt, werd zichtbaar. Ik keek enorm uit naar dagjes weg met de trein, op harts-tocht in andere steden, schrijven in koffietentjes, afspreken met vrienden, nieuwe mensen ontmoeten, het uitwerken van ideeën en ga zo maar door. Ik maakte plannen, maar wat er toen gebeurde, weten we allemaal: de Corona crisis.

Knooppunt

De eerste weken van de crisis waren een grote ontdekkingstocht voor mij. Ik keek naar de wereld om me heen vanaf een nieuwe fundering. Die nieuwe fundering voelde als een bergje waar vanaf ik overzicht had. Na een paar jaar op woeste zee te hebben gevaren, was er land in zicht en mijn zeebenen stonden op vaste grond. Ik maakte wandelingen die verder gingen dan het kleine kringetje aan bewegingsruimte dat een schip biedt. Tijdens die wandelingen viel het woord ‘knooppunt’ me op en ik bedacht dat het een passend woord is voor deze periode. Ik had oude draden losgelaten en nieuwe draden opgepakt. Dit voelde als een tussenfase waarin ik de puntjes aan elkaar probeerde te knopen.

Rouw

Uiteindelijk is dat ook rouwen, denk ik. Het oude leven dat er was verweven met dat nieuwe leven.

Gijs van der Sanden in Dag voor Dag.

Toen ik de oude en nieuwe draadjes oppakte en de puntjes aan elkaar probeerde te knopen, werd iets me duidelijk. ‘Het zal nooit meer worden zoals het was. Je bent wel iets definitief kwijt’, zegt Gijs van der Sanden in deze aflevering van een podcast waar hij te gast is. En dat realiseerde ik me beter dan ooit. De dingen die zijn gebeurd, hebben me wezenlijk veranderd. ‘Nee, ik word nooit meer de oude, ik ben echt een nieuwe!’, zegt Liesbeth Rasker in diezelfde podcastaflevering. En: ‘Ik ben echt ergens doorheen gegaan en er uitgekomen, maar wel als een ander iemand.’

Luisterend naar de podcast dacht ik terug aan een dag in Utrecht met Kim. Die dag zagen we verschillende poortjes die een doorgang waren naar een ander deel van de stad. Als ik onder zo’n poortje doorliep, voelde het alsof ik in een andere wereld terecht kwam. Zo voelde mijn leven dit jaar ook.

Leuk om te weten: Aan het eind van die dag liepen Kim en ik ook nog tegen een hele speciale poort aan: de Complimentenpoort! Het grappige is dat ik tijdens het schrijven van dit blog ontdek hoe deze Complimentenpoort tot stand is gekomen: “ In het kader van ‘placemaking’, waarbij een ‘plaats’ transformeert tot een ‘plek’ waar mensen graag zijn en waar ze het gebied kunnen beleven.” Dat sluit prachtig aan bij ons thema Ruimte!

Stilstaan

Dit jaar kreeg ik voor het eerst ruimte om stil te staan. Ik stond stil bij wat ik had gezien, gevoeld, gemist, beleefd… De constante alertheid kon ik langzaamaan loslaten. En nu mijn zorgtaken afnamen, ontstond er meer ruimte voor mij. Maar wie was ik? En wat maakt mij mij? Mijn wereld was ingestort. Niets was meer hetzelfde, niets was meer logisch.

Maar dit is stilstand, waarom slaap je?
En wat ben, wat ben, wat ben je?
En wat gooi je weg?
Wat hou, wat hou, wat hou je?

Uit Stilstand van Eefje de Visser

Anders goed

“Het komt nooit meer helemaal goed zoals vroeger, maar ‘anders’ goed.”, zegt Lisanne van Sadelhoff in haar boek Je bent jong en je rouwt wat. Wat ‘anders goed’ voor mijn leven betekent, ben ik aan het onderzoeken. En daarbij zijn verhalen over de waarheid van pijn, liefde en het leven heel belangrijk. Om uit te leggen hoe belangrijk dat is, gebruik ik vaak de woorden van Tofik Dibi die ik toevallig hoorde tijdens een ritje in de auto. Tijdens dat ritje zette ik de radio aan, viel ik midden in een interview en hoorde ik hem zeggen: “Als je jezelf nooit herkent in een ander, ga je denken dat je niet kan bestaan.” Zo is het echt!

Het is belangrijk om over de rouwcultuur te praten. Het helpt je om een plek te vinden binnen de bredere context van culturele emotionele onkunde. Het helpt je te beseffen dat je niet gek bent, dat je het niet mis hebt, dat je het niet verkeerd doet. De cultuur doet iets verkeerd, maar jij? Jij bent oké. Dat je rouwt verandert daar niets aan. Je blijven uitspreken, in je pijn naar steun blijven zoeken, terwijl de hele wereld je probeert duidelijk te maken dat je verdriet een probleem is, is een daad van moedige zelfliefde en vastberadenheid. Rouw is geen aanwijzing dat je niet in orde of niet ontwikkeld bent. Het is een teken dat liefde een deel van je leven was, en dat je wilt blijven liefhebben, ook nu.

Megan Devine in Het is oké om je niet oké te voelen

Menselijk

In mijn meest recente meeleesbrief vertelde ik al over The Call to Courage van Brené Brown. In die brief leg ik uit dat die documentaire me eraan herinnerde dat ik niets verkeerd deed en er niets mis met mij was. De dingen die ik voelde hóren bij het leven.

Brené legt in die documentaire uit dat we geen kritiek en feedback kunnen aannemen van mensen die niet dapper leven. Dat vernietigt je alleen maar. Ze zegt dat we ons moeten losmaken uit de gewoonte dat soort kritiek en feedback op te pakken, het te ontleden en in ons hart te dragen. Maar ze legt ook uit waarom dat zo moeilijk is: je bent neurologisch gebouwd om je dat aan te trekken! Het punt is dat je heel specifiek moet zijn over wiens mening ertoe doet. Vraag feedback aan mensen die je goede feedback geven. En dat zijn mensen die van je houden, niet ondanks je imperfectie en je kwetsbaarheid, maar dankzij je imperfectie en kwetsbaarheid. Dat laatste is iets waaraan ik mezelf steeds weer hielp herinneren.

Pijn moet verwelkomd en begrepen worden, moet een volwaardige plek aan tafel krijgen, anders kunnen we ons werk niet doen, of dat nu is om op persoonlijk vlak overeind te blijven of op grotere schaal de wereld voor alle wezens veilig, rechtvaardig en mooi te maken. We moeten kunnen zeggen wat er aan de hand is zonder bang te hoeven zijn dat anderen denken dat we zwak en beschadigd zijn of niet in de cultuur passen. We moeten zorgen dat het net zo normaal is om over verdriet te praten als over blijdschap.

Megan Devine in Het is oké om je niet oké te voelen.

Ruimte

Wat heeft het leven krap gevoeld de afgelopen jaren. Wat verlangde ik naar ruimte. En wat was het moeilijk dat mijn ruimte, in plaats van ruimer, nóg krapper werd. Ik kon niet alleen al die dingen waar ik zo naar uitkeek niet doen, er veranderde daarnaast ook een heleboel in wat tot nu toe wel vanzelfsprekend was geweest. Dat heeft op momenten best heel verdrietig, beangstigend, donker en alleen gevoeld. Daar waar ik eerder wel om obstakels heen kon manoeuvreren, was nu echt geen ruimte meer.

Op die momenten voelt het donker en verstikkend. Ik voel me opgesloten en in een hoek gedreven. In mijn meest recente meeleesbrief beschrijf ik hoe ik bij een afgrond kwam waar ik inviel tot helemaal beneden. Op de bodem van zo’n afgrond voel ik me klein en mijn stem is zacht. Toch was er steeds weer een lichtpuntje dat me een weg heeft gewezen.

Bouwen

Voor mij begint het meestal bij schrijven en lezen. Ik herinner me een boek of voel de drang om te gaan schrijven. Schrijven voelt voor mij als bouwen. Al schrijvend maak ik ruimte. En het papier is er altijd.

”If you feel like you don’t fit in, in this world, it is because you are here to help create a new one.”

Ik geloof diep in de kracht van verhalen. Dat is ook waarom ik brieven schrijf. In haar boek Het is oké om je niet oké te voelen legt Megan Devine uit dat al van oudsher mythologie, scheppingsverhalen en sprookjes ons beelden voorschotelen waar we ons in kunnen herkennen, waarin we een voorbeeld om naar te leven kunnen zien en waarvan we kunnen leren. Ze hielpen ons onze eigen ervaringen in een breder perspectief te plaatsen. En dat doen verhalen nu nog. We hebben ze nog steeds nodig.
“We hunkeren naar een nieuw cultureel verhaal.”, zegt Megan. “Een verhaal dat aansluit bij ons leven, een verhaal dat beter past bij wat er in ons hart leeft dan bij een of andere tv-film. Als we dingen willen veranderen, als we nieuwe, sterke, realistische en nuttige verhalen willen creëren om ons aan te spiegelen, moeten we beginnen het happy end overboord te gooien. Of misschien moeten we het begrip ‘happy end’ opnieuw definiëren.”

Ruimte maken

De afgelopen jaren heb ik me aangepast aan de ruimte die er was. En die ruimte werd kleiner en kleiner en kleiner. Ja, er was rouw, ziekte, pijn en verdriet. Maar dát waren niet de dingen die krap voelden. Dat is niet wat opgelost, gesust, vermeden of beter gemaakt hoeft te worden. Dat ik verdrietig ben is niet omdat ik iets verkeerd doe, maar dat is omdat het bij het leven hóórt!

Er gebeuren nare, pijnlijke, verschrikkelijke dingen. Ze horen bij het leven, ze horen bij de wereld waarin we leven. Niet alles komt goed, niet alles gebeurt met een reden. Dan is de enige weg vooruit niet ontkennen dat onherstelbare pijn bestaat, maar die juist te erkennen. Door een cultuur te ontwikkelen die sterk genoeg is om pijn te zien. Door elkaar te steunen in onze pijn. Door ons open te stellen voor het leed van een ander in de wetenschap dat wij de volgende keer aan de beurt kunnen zijn.

Megan Devine in Het is oké om je niet oké te voelen

2020 was het jaar waarin alles veranderde, het leven nóg krapper voelde en de ruimte schaars was. Gelukkig waren er lichtpuntjes die een weg lieten zien. Een weg naar waar ik (we?) ruimte maken kan.

Met heel veel liefs,

Nienke